Matar

Os cabalos que morrían preto das vilas axiña se viron rodeados de xente famenta que viña con coitelos para descortizalos. A xente pasaba días sen comer, vagando coma somnámbulos ata que as forzas lles fallaban. Resignados, agardaban a morte. Os cans cheiraban os mortos, camiñando sobre os seus corpos ensanguentados, coma se buscasen aos seus donos.

Miles de mozos abandonaran as aulas das escolas e universidades e os obradoiros. Foron despersonalizados, ensináronlles a marchar, a realizar exercicios, a converterse nunha masa amorfa incapaz de escoitar a voz das súas conciencias. E partiron cara á fronte ao son das marchas militares, baixo unha choiva de flores e promesas.

Mais o entusiasmo do fervor patriótico esvaeceuse, dando paso á depresión, a unha loita que non permitía relaxarse, que os obrigaba a durmir de pé. Cavaron trincheiras e prepararon trampas con arame de espiño.

Aqueles mozos que, meses antes, se preparaban para forxar un futuro convertéranse en alimañas. Un impulso destrutivo levounos a derrubar muros, rebentar tellados, romper fiestras e queimar todo o que atopaban. Enviaron patrullas para capturar as mulleres que se agochaban arredor das vilas que ocupaban, converténdoas en prostitutas. Eran nenas pálidas e esqueléticas, ás que lles roubaran unha infancia sen xoguetes.

En tempos de paz, todo tiña o seu lugar; podiamos camiñar a cegas, tiñamos unha cama para durmir, compartiamos a comida arredor dunha mesa. Agora, miles de persoas vagan buscando as aldeas onde antes viviron e xa non existen. As rúas están cheas de amputados. Non hai institucións que regulen a convivencia. Edificios, estradas e miles de quilómetros de liñas de ferrocarril foron destruídos. As fábricas son esqueletos baleiros e fumegantes. Non hai comida. Mandan os máis fortes. A supervivencia é a prioridade: non hai vergoña nin compaixón.

Pasara menos dun século desde o día en que un tren partira de Bruxelas con destino a París. Así comezou a construción dunha rede de ferrocarrís no continente europeo. Había consenso en que este transporte era crucial para fomentar o crecemento económico e a estabilidade política. O comercio floreceu e aumentou o número de editoriais, bibliotecas, museos, teatros e a oferta musical.

Comezou a estenderse a convicción de que un sistema escolar universal disiparía definitivamente as rivalidades alimentadas pola mitoloxía da raza e o nacionalismo. Pero ese soño deu paso ao ruxido das armas. Miles de homes xacían mortos nos mesmos campos que cultivaran. A herba estaba empapada de sangue. A humanidade retirábase unha vez máis á caverna.

Holocaust Encyclopedia

Pouco máis dun século despois do final da Primeira Guerra Mundial, a humanidade volve vivir tempos escuros. Representantes políticos e sindicais chámanlle 'carga de traballo' á fabricación de máquinas de matar en Ferrol ou en Valga. En Bélxica, Alemaña, Países Baixos e Francia, pagan ata 2.500 euros aos mozos para que aprendan a usar as armas, cando deberían educalos para a paz.

Digo Palestina, Ucraína, Burkina Faso, Somalia, Sudán, Iemen, Myanmar, Nixeria, Siria, Etiopía, O Congo, Caxemira, Tailandia, Camboxa, Nagorno-Karabakh, Turquía, Iraq, Irán ou Líbano, e debuxo un mapa do horror incompleto. Tamén podería dicir Afganistán, Benín, México, Ecuador, Honduras, O Salvador, Guatemala, Colombia ou Venezuela, porque nestes territorios a vida vale moi pouco.

Ou falar do pobo kurdo. «É un espazo en branco no mapa dos estados. A nosa identidade é a experiencia: exilio, resistencia e memoria», afirma Zehra Dogan, unha artista que estivo encarcerada case tres anos en dúas prisións turcas por denunciar cun mural a destrución dunha cidade, á que escoitamos un anoitecer do mes setembro na Praza da Ferrería de Pontevedra cando veu recoller a obra que expuxera na Bienal de Arte.

Nunha conversa que mantiven por vía telefónica, Roland San Sebastián faloume así desde Varsovia: Polonia nos acogió cuando estaba en ruinas y nos ofreció todo lo que necesitábamos. Yo no viví directamente la Guerra Civil ni la II Guerra Mundial pero soy una víctima de las dos. En la antigüedad se guerreaba por el trigo o por los caballos y la mayor parte de las víctimas eran soldados, hoy son civiles y se busca dejar tierra quemada. Estamos de nuevo en guerra o, podría decirse de una forma más precisa, no estamos en una época de paz.

Os conflitos non comezan cando se dispara o primeiro tiro. O paso anterior é a manipulación da linguaxe. As palabras envelénanse con doses aparentemente diminutas que van facendo efecto gradualmente, intoxicando o pensamento. Despois vén a acción. Esta é a situación na que nos atopamos e, nesta encrucillada, recordamos o que escribiu Stefan Zweig: Matar a unha persoa non é defender unha idea; matar a unha persoa é matar a unha persoa. Non hai excepcións, porque lexitimar un asasinato é lexitimar todos os asasinatos. Toda gran guerra aspirou a ser a última, sen éxito, porque usar un argumento bélico non pode acadar a paz, senón, na mellor das hipóteses, unha tregua.

Remato cunha cita do historiador grego Heródoto de Halicarnaso: Ninguén é tan parvo como para desexar a guerra en lugar da paz; porque na paz, os fillos enterran os seus pais, pero na guerra, os pais enterran os seus fillos.

(A foto da portada é de gettyimages.es)

(Este texto corresponde a miña intervención no 'Acto contra a guerra e o xenocidio', celebrado o día 13 de decembro no Auditorio municipal de Vilagarcía)